اسلام، آخرین دین آسمانی و کامل‏ترین آنهاست. به پیروان دین اسلام «مسلم» یا «مسلمان» می‌گویند و هم‌اکنون بیش از یک میلیارد نفر در جهان مسلمانان هستند.
بر پایه اسلام، خداوند «حضرت محمد بن عبدالله» را به عنوان آخرین پیامبر برای هدایت انسان‏ها فرستاد و «قرآن کریم» را به عنوان آخرین کتاب آسمانی از طریق فرشته مقربش «جبرئیل امین» بر او نازل کرد.
از نظر اسلام، تمامی پیامبران الهی ـ همچون آدم، نوح، ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، ایوب، خضر، موسی، داود، سلیمان، زکریا، یحیی و عیسی علیهم السلام ـ مردان بزرگ و پیام‏آوران معصومی بودند که برای دعوت مردم به ایمان تلاش فراوان کردند؛ و مردم را به توحید، عدل، محبت، برادری و برابری، پاکدامنی، دوری از پلیدی، اخلاق نیک، عبادت و اعتقاد به معاد فراخواندند؛ و با ظالمان مبارزه کردند و بسیاری از آنان در این راه به شهادت رسیدند. حضرت محمد (ص) آخرین این پیامبران است که دعوت آنان را اعاده و تکمیل کرد.
اساس اسلام «توحید»، مهم‏ترین رکن آن «ولایت» و شیرین‏ترین ثمره آن «مکارم اخلاق» است. بر پایه دین اسلام، خداوند امامان معصومی را قرار داده است که پس از رحلت حضرت محمد بن عبدالله(ص) ولایت و هدایت مردم را بر عهده گیرند. اولین نفر از این امامان «حضرت علی بن ابی‏طالب» و آخرین نفر آنان «حضرت مهدی موعود» است. بنابر آیات قرآنی و باورهای اسلامی، حضرت عیسی مسیح(ع) بر دار کشیده نشد؛ بلکه به آسمان عروج کرد و در آخرالزمان به میان مردم بازمی‏گردد و در قیام حضرت مهدی، به ایشان در برپایی حکومت عدل جهانی یاری می‏رساند.
بنا بر عقاید اسلامی، انسان، جاویدان است و با مرگ در این دنیا به پایان خویش نمی‏رسد؛ بلکه جهان دیگری بعد از فروپاشی این جهان وجود دارد که در آن نیکوکاران به «بهشت» می‏روند و پاداش اعمال خود را می‏گیرند و بدکاران به «جهنم» فرو می‏افتند و سزای ظلم خود را می‏بینند.
انسان‏ها با اعتقاد قلبی و اعتراف زبانی به «شهادتین» (یعنی شهادت به یگانگی خداوند و نبوت حضرت محمد) مسلمان محسوب می‏شوند و تمامی قوانین اسلامی برای آنان اجرا می‏گردد.

منبع: اهل البیت

پرسش1: چرا اسلام کاملترین و بهترین دین خداوند است ؟ پاسخ : الف ) کامل بودن : دین کامل و تمام ، یعنى مجموعه اى از قوانین الهى براى بشر تا روز قیامت که : 1 . انسان  را به  هدف نهایى برساند ; 2 . به خارج از خودش (سایر مکاتب ) احتیاج نداشته  باشد . ادیان  الهى ، بنا به  نیاز امت ها و تناسب محیط زندگانى با هم مختلف بوده ، هر دینى تکمیل شده دین قبلى است و چون اسلام ، آخرین دین الهى است ، تمام نیازمندى هاى بشر را براى هدایت و سعادت دارد . بشر در دوران  زندگى خود یک رشته  نیازمندى هاى اصیل و ثابتى دارد و نیز در میان  شئون  زندگى بشر ، مانند قوانین طبیعت ، واقعیت هایى هست که  گذشتِ زمان  از اصالت آن ها نمى کاهد ; زیرا واقعیت ، همیشه  واقعیت است . اساس دین اسلام بر این حقایق نهاده شده و قوانین آن  بر پایه  احتیاجات تکوینى و فطرى انسانى مستقر گردیده است . بعضى از این قوانین ثابت است و برخى دیگر نیز متغیر و بنابه  مصلحت روز از احکام کلى دین استنباط مى شود ، در نتیجه  ، چون تمامى نیازمندى هاى بشر براى هدایت و سعادت ، در دین اسلام وجود دارد ، مى توان  گفت که  دینِ اسلام دین کاملى است . آیه شریفه «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى ; (مائدة ، 3) امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم .» ، به  این معناست که  پیامبر(صلى الله علیه وآله) با استفاده از نیروى وحى ، آخرین مرحله کمال را با تمام شرایط و خصوصیات در اختیار بشرِ حق جو قرار داده و موانع کار را نیز از سر راه آن ها برداشته  ، به  طورى که  دیگر هیچ نقصى تا قیامت براى راهنمایى انسان  باقى نمانده است

سوال : اگر دین اسلام کامل ترین دین است پس خدا به دیگر پیامبران دین ناقص می داده و به صورت آزمون خطا و آزمایش به دین ما رسیده است؟ اگر غیر این است پس چرا در جزییات مثلا عبادت اینهمه تفاوت وجود داره؟

جواب : دین اسلام کامل ترین دین است نه به معنای این که سایر ادیان ناقص بوده اند ((توجه کنید که در مقابل کامل تر ، کامل قرار داره مثلا وقتی می گوییم حسن و علی هر دو خوبند ولی علی خوبتر است یعنی حسن هم خوب است ولی درجه علی بالاتر است)) دین اسلام کاملترین دین است یعنی ادیان قبلی نیز کامل بودند اما کمال آن ها به حسب شرایط زمان و مقتضیات موجود و استعداد مردم بوده یعنی هر دینی که از سوی خدا نازل شده در زمان خودش کامل بوده و هیچ خلأ و کمبودی در راستای رساندن انسان به سعادت و کمال نداشته است به عبارت دیگر ادیان الهی در طول تاریخ بشر از حضرت آدم تا خاتم هر کدام فازی از پروژه عظیم (اسلام) بودند که در زمان های مختلف با عناوین مختلف مثل یهودیت، مسیحیت به بشریت عرضه شده تا این که کامل ترین ورژن دین (نسخه نهایی) ، با عنوان ((اسلام)) که نام حقیقی تمام ادیان آسمانی است (إن الدین عند الله الاسلام ـ قرآن کریم) توسط پیامبر خاتم به بشریت عرضه شده و لذا بعد از پیامبر خاتم نیازی به مبعوث شدن پیامبر دیگر نیست.

 این سیر تدریجی به این معنا نیست که خدا سعی و خطا میکرده بلکه همه پروژه از ازل مشخص شده بود منتها اقتضا و استعداد می طلبید و می طلبد ... برای همین اکمال دین که با ولایت محقق می شود و با حکومت عدل و توحیدی جهانی امام مهدی علیه السلام نیز از روز ازل در پروژه اسلام منظور شده ولی تا به امروز چون مقتضی موجود و مانع مفقود نشده هنوز بشریت به این فیض عظما نرسیده است.

هدف از تشریع دین و جعل تکلیف، هدایت بشر به سمت تعالى و ترقى او و رهانیدن او از قیود دست و پاگیر دنیا و سیر دادن او به سمت انسانیت واقعى او است. از سوى دیگر توان عقلى و روحى افراد از یک‌سو و نیازهاى او از سوى دیگر، در حال تعالى و تکامل و تحول است، و از همان ابتدا توان دریافت آخرین تعالیم را نداشت؛ انسان نسبت به سیستم اطلاع رسانى وحى الاهى بسان کودکى است که در مراتب اولیه باید فقط برخى مفاهیم و سپس برخى حروف و اعداد را بیاموزد تا مهیاى تعلیم و تربیت گردد؛ سپس مدارج علمى را با طول و تفاصیل و لوازمش یکى پس از دیگرى با موفقیت طى کند، تا به آن‌جا برسد که بتوان به او فارغ التحصیل و محقق اطلاق کرد. پس دیگران از ماحصل تلاشش استفاده کرده و از او بهره گیرند. همان‌گونه که در سال اول ابتدایى، نمی‌توان مطلب سال دوم را به کودک آموخت و نیز در سال دوازدهم نمی‌توان تعالیم دانشگاهى را به او آموزش داد و...، این بشر در مراحل اولیه نمی‌توانست و نیازى نداشت که تعالیم و احکام انبیای آینده را دریافت کند و امت‌های گذشته توان دریافت تعالیم و احکام پیامبر خاتم(ص) را نداشتند.

علاوه بر این، محدودیت عمر انبیا(ع) و توان روحى و فکرى آنها، عامل دیگرى براى تدریج در امر تکمیل دین بود، اگرچه این امر مسلم است که هر نبى، نسبت به معاصران خود از هر جهت افضل

اسلام به عنوان کامل ترین دین، و آورنده این دین به عنوان خاتم پیامبران مطرح است، قطعاً باید در فضل و شرافتی نسبت به ادیان دیگر برتری داشته باشد. راجع به این خصوصیات برتری بخش اسلام و وجود نازنین پیامبر (ص) توضیح بفرمایید.

در قرآن کریم پیغمبر اکرم (ص) به عنوان خاتم النبیین معرفی شد و با بعثت آن حضرت پرونده نبوت بسته شد. این ویژگی نه از این باب بود که فضل و کرم خداوند متوقف شد، و نه از این جهت بود که هنوز نیازی به نبی بود و خدا نخواست که پیامبری بفرستد، بلکه از این جهت بود که با آمدن آن بزرگوار نیاز به نبوت از بین رفت.

در توضیح و تبیین این مطلب باید گفت: اسلام دو ویژگی دارد که در پرتو این دو ویژگی نیاز به نبوت از بین می رود، و جایی برای نبوت دیگری نیست.

1. این دین، دین خاتم است؛ یعنی در بردارنده همه آنچه که باید از طریق وحی برای انسان بیان می شده است.

2. دیگر این که دین اسلام مصون از تحریف است. مشکلی که برای ادیان گذشته اتفاق افتاد، این بود که منابع اصلی آنها از بین رفت و تحریف شد؛ به گونه ای که امروز دست یابی به آموزه های اصیل بسیاری از آنها برای ما بسیار بسیار مشکل است. اما اسلام با ویژگی هایی که داشته و دارد، در طول قرون و اعصار مصون از تحریف باقی ماند. خداوند ضمانت کرد، بزرگ ترین منبع اسلام یعنی قرآن را حفظ کند و چنین کرد؛ همان گونه که بر قلب نبی خاتم (ص) نازل شد، و همان گونه با راهنمایی وحی و با نظارت پیامبر (ص) کتابت قرآن تنظیم شد، به همان شکل تا امروز به دست ما رسیده است. قرآن کریم منبع حیات بخشی است که اگر ما به حقیقت آن توجه کنیم به گفته آیت الله شاه آبادی (ره)، استاد عرفان حضرت امام خمینی (ره)، این کتاب در بردارنده همه علم الاهی است و در پایین ترین سطح خودش که در دسترس همگان است، این علم الاهی است که در دسترس همه قرار گفته است. این جایگاه دین خاتم است.

خداوند در آیه ۳ سوره مبارکه مائده اشاره به کامل شدن دین و تمام کردن نعماتش بر بندگان و انتخاب اسلام به عنوان دین کامل برای بندگان اشاره می‌کند.

در این آیه ابتدا به گوشت‌های حرام اشاره و سپس موضوع کامل شدن دین و تمام شدن نعمت بیان می‌شود از این رو برخی معتقدند که منظور از کامل شدن دین همان کامل شدن مسائل شرعی است.

در تفاسیر شیعه و سنی درباره «أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ» نظرات متفاوتی بیان شده است و در این زمینه برخی مفسران اهل سنت عقیده دارند منظور از کامل‌شدن دین این است که مسائل شرعی کامل شده زیرا قبل از موضوع کامل شده ماجرای گوشت‌های حرام مطرح شده است.

اما مفسران شیعی می‌گویند: تنها با بیان مسائل شرعی دین کامل نمی‌شود و ضمن اینکه در این آیه اشاره به مأیوس شده کافران شده است حال چگونه کافران با اعلام یک حکم شرعی از نابودی اسلام مأیوس می‌شوند. مفسران شیعه در این زمینه می‌گویند حتی مسائل شرعی هم با نزول این آیه کامل نشد و پس از آن هم آیاتی در بیان مسائل شرعی نازل شده است.

به این آیه توجه کنید؛

حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِیرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَآ أَکَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُواْ بِالْأَزْلَمِ ذَ لِکُمْ فِسْقٌ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِنْ دِینِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِیتُ‏لَکُمُ الْإِسْلَمَ دِیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فِى مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ‏لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ‏

ترجمه (انصاریان)

(خوردن مواد ناپاک که تناسبی با جسم و روح شما ندارند) بر شما حرام شده است (مانند) گوشت مردار و خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا کشته‌اند و حیوان خفه شده و آنچه به ضرب چوب و سنگ مرده و آنچه به سبب پرت شدن از بلندی جان داده و حیوانی که به ضرب شاخ حیوان دیگر از بین رفته و حیوانی که درنده‌ای آن را کشته و از آن خورده، مگر آنچه را که در آستانه مرگ قابل تزکیه بوده و شما به دستور شرع تزکیه کرده‌اید و نیز آنچه برای بت‌ها قربانی شده و آنچه به وسیله تیرهای قمار سهم‌بندی می‌کنید بر شما حرام گشته است. (همه) این (امور) فسق و نافرمانی (از احکام خدا) ست. امروز کفرپیشگان از (شکست) دین شما ناامید شده‌اند بنابراین از آنان نترسید و از من بترسید. امروز (با نصبِ علی بن ابی طالب به ولایت، امامت، حکومت و فرمانروایی بر امت) دینتان را برای شما کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را برایتان به عنوان دین پسندیدم. پس هر که در حال گرسنگی شدید بی آنکه مایل به گناه باشد (به خوردن مُحرّمات بیان شده) ناچار شود ، (می‌تواند به اندازه ضرورت از آنها بهره گیرد) یقیناً خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

چرا دین کامل و جامعى که ما آن را اسلام مى نامیم از همان اول بر انسان عرضه نشد؟ آیا انسان هاى اولیه حق به کمال رسیدن و سعادتمند شدن را نداشتند؟
- براى پاسخ به سؤال مذکور لازم است ابتدا مقدمه اى ذکر شود:
اولا، ادیان توحیدى که همان ادیان آسمانى و حقیقى اند، سه اصل کلى مشترک دارند: اعتقاد به خداى یگانه، اعتقاد به زندگى ابدى براى هر فردى از انسان در عالم آخرت و دریافت پاداش و کیفر اعمالى که در این جهان انجام داده است و اعتقاد به بعثت پیامبران از طرف خداوند متعال براى هدایت بشر به سوى کمال نهایى و سعادت دنیا و آخرت; پس روح و حقیقت دین که همان تسلیم شدن در برابر خدا و اطاعت او، در آنچه از طریق پیامبرانش خواسته است براى همه ى اقوام و ملل یکسان است; چرا که به تعبیر قرآن کریم روح ادیان آسمانى یک چیز است و قرآن هیچ گاه کلمه ى دین را به صورت جمع (ادیان) به کار نبرده است و مقصود قرآن از این که نام اسلام را بر این دین مى نهد آن نیست که در همه ى دوره هاى تاریخ، دین خدا به این نام معروف بوده است، بلکه مقصود آن است که دین حقیقتى دارد که بهترین تعبیر از آن، لفظ اسلام است.[1]

دین مبین اسلام در میان دیگر ادیان ویژگیهای ممتاز و منحصر به فردی دارد. بررسی جامع و گسترده این امتیازات در گرو بررسی های گسترده و فراخی است .در این مجال به اختصار پاره ای از آنها را می کاویم :
امتیازات اسلام
۱. خردپذیری و خردپروری
از امتیازات مهم اسلام، عقلانیت، خردپذیری و بالاتر از آن خردپروری آموزه های آن است. این مسئله در امور مختلفی نمودار است؛ از جمله:
۱‌ـ۱. نظام فکری و عقیدتی اسلام: (مانند خداشناسی، هستی شناسی، انسان شناسی، راهنماشناسی و فرجام شناسی)؛
۲‌ـ۱. نظام اخلاقی اسلام؛
۳‌ـ۱. نظام رفتاری و قوانین و دستورات عملی؛
۴‌ـ۱. دعوت به تحقیق و پرسشگری در انتخاب دین.
خردپذیری آموزه های اسلام، از چنان وضوح و روشنی برخوردار است که قرآن مجید، آدمیان را به بررسی هوشمندانه و انتخاب خردمندانه دین دعوت کرده و هر گونه تحمیل و اجبار و پذیرش کورکورانه دین را نهی می کند: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ۱۴۱؛ پس بشارت ده بندگانم را، آنان که به سخنان [مختلف] گوش فرا داده و برترین را بر می گزینند» و «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی»۱۴۲؛ «هیچ‌گونه تحمیل و اجبار در امر دین روا نیست؛ [زیرا] به خوبی راه هدایت از ضلالت روشن شد». اما مسیحیت کنونی به علت قرار گرفتن در تنگناهای شدید معرفتی و ناتوانی در حل رابطه تثلیث و توحید و تجسد و خداانگاری مسیح، به جداسازی و گسست ایمان از معرفت فتوا داده و دین و ایمان را با عقل و خرد بیگانه ساخته است!۱۴۳
پروفسور لگنهاوزن۱۴۴ می گوید: «چیزی که در اسلام بیش از همه، برای من جاذبه داشت، این بود که چقدر این دین از پرسش های انسان استقبال می کند و همواره دعوت به تحقیقات بیشتر در تعالیم دین می کند».۱۴۵
همو می گوید: «وقتی از کشیش ها می پرسیدم که من نمی فهمم چه طور خدا یکی است و سه شخص است؟ در اکثر موارد جواب می گفتند که ما نمی توانیم به درک این آموزه برسیم. تنها خدا می داند که حقیقت این امر چیست. این رمزی است که فقط خدا آن را می داند و عقل در اینجا به بن بست می رسد! از جمله چیزهایی که برای بنده خیلی جالب بود، این بود که در اسلام نگفته اند اصول دین را چشم و گوش بسته بپذیر؛ بلکه دعوت کرده اند که بپرس. مخصوصاً این خصلت در میان شیعیان خیلی بیشتر است»۱۴۶
خانم مارگریت مارکوس (مریم جمیله) نیز در این زمینه می نویسد: «پس از آنکه عقاید همه کیش های بزرگ را مورد بررسی قرار دادم، به این نتیجه رسیدم که به طور کلی مذهب های بزرگ یکی بودند؛ ولی به مرور زمان فاسد شده اند. بت پرستی، فکر تناسخ و اصول طبقه‌بندی در کیش هندویی سرایت کرد. صلح جویی مطلق و انزوا از مشخصات کیش بودایی شد. پرستش آبا و اجداد جزء عقاید کنفسیوسی، عقیده اصالت گناه و تثلیث و در نتیجه آن مفهوم خدایی مسیح و شفاعت به استناد مرگ ادعایی عیسی بر روی دار در مسیحیت، انحصارطلبی ملت برگزیده یهود و... نتیجه این انحرافات است. هیچ یک از این اندیشه هایی که مرا منزجر ساخته بود، در اسلام پیدا نمی شد؛ بلکه به صورت روزافزونی احساس می کردم که تنها اسلام آن مذهب اصیلی است که طهارت خود را حفظ کرده است. سایر مذهب ها فقط و فقط بعضی اجزای آن، مقرون با حقیقت است؛ ولی فقط اسلام است که تمام حقیقت را حفظ کرده است»۱۴۷

برای پى بردن به حقانیت اسلام و برترى آن بر سایر ادیان، راه‌هایى وجود دارد که یکى از آن‌ها بررسى ویژگى‌هاى اسلام در بُعد شناخت شناسی، ‌جهان بینی، ‌انسان شناسی، عقیده و مسائل اخلاقى و ارزشى با معیار عقل و خِرَد است. اگر در این زمینه خواهان بررسى گسترده هستید، توجه شما را به کتاب‌هاى شهید مطهرى و کتاب‌هاى شهید محمد باقر صدر(به ویژه کتاب فلسفتنا که در فارسى به نام هاى «فلسفة ما»، «جهان بینى ما» و «شناخت ما» ترجمه شده است) جلب می‌کنیم. به عنوان نمونه شهید مطهرى دربارة ‌ویژگى‌هاى اسلام مى‌نویسد: دیدگاه اسلام از نظر شناخت شناسى چنین است:
1ـ بشر می‌تواند جهان و حقایق آن را بشناسد و خود مشوق آن است....
2ـ شناخت حقایق جهان از این راه‌ها ممکن است: طبیعت یا آیات آفاقی، ‌انسان یا آیات انفسی، تاریخ یا سرگذشت اجتماعى اقوام و ملل و عقل....
3ـ ابزار شناخت عبارتند از: حواس، قوه تفکر و استدلال، تزکیه و تصفیة نفس و مطالعه ‌آثار علمى دیگران.
4ـ موضوعات شناخت عبارتند از: خدا، جهان طبیعت، انسان با جامعه و زمان.
جهان بینى و انسان­شناسى عبارت است از:
1ـ جهان واقعیتش از خدا است. یعنى تمام واقعیتش انتساب به حق است.
2ـ واقعیتش و نسبتش به حق یکى است.
3ـ این واقعیت متغیر و متحرک است.
4ـ واقعیت­هاى این جهان درجة تنزل یافته و مرتبة نازلة واقعیات جهانى دیگر است که جهان غیب نامیده می‌شود.
5ـ این جهان ماهیت «به سوى اویی» دارد؛ یعنى همان طور که از اوست ،به سوى او هم هست....
6ـ جهان داراى نظام متقن علّى و معلولى و سببى و مسببى است. فیض الهى و قضا و قدر او به هر موجودى تنها از مسیر علل و اسباب خاص خود او جریان مى­یابد....
7ـ جهان یک واقعیت هدایت شده است. تمام ذرات جهان در هر مرتبه‌اى که هستند ،از نور هدایت برخوردارند.
8ـ بعد از این جهان جهانى دیگر است....
9ـ روح انسان حقیقتى جاودانه است.
10ـ انسان‌ها به حسب خلقت مساوى آفریده شده‌اند. ملاک فضیلت، علم، جهاد و تقوا است.
11ـ انسان‌ها به حسب اصل خلقت از استعدادهاى فطرى از جمله فطرت دینى و اخلاقی برخوردارند.
12ـ به حکم این که هر فردى بالفطره انسان متولد می‌شود، در هر انسانى استعداد توبه و بازگشت و پند پذیرى هست....
13ـ انسان‌ها همواره در عمق جانشان یک تضاد درونى(تضاد بین عقل و هواى نفس) دارند و مختار و آزادند، از این رو مسئولیت دارند.
14ـ جهان زیر چتر اراده خداوند واحد است....